ნაზღაურების გარეშე წერა პროფესიის ერთგვარი შეურაცხყოფაა ''პირველი არხის'' დირექტორის მოადგილე მაუწყებლობის დარგში გოგა ჩართოლანი ერთ-ერთი საუკეთესო მოსაუბრეა თეატრალური, ჟურნალისტიკისა და ტელევიზიის სფეროში არსებულ პრობლემურ საკითხებზე. მას შექმნილ რეალობაზე სასაუბროდ ვეწვიეთ...

- ბატონო გოგა, სანამ ტელევიზიაში მუშაობის მრავალწლიან სტაჟზე გკითხავთ, საუბარი დავიწყოთ თქვენი პროფესიით. თეატრმცოდნე ხართ და მუშაობდით ჟურნალში ''თეატრი და ცხოვრება''. გაიხსენეთ ეს პერიოდი...
- ამ ჟურნალში მუშაობა 1991 წელს დავიწყე, როდესაც მოსკოვიდან თბილისში დავბრუნდი. დაახლოებით 2 წლის შემდეგ გაჩნდა ფინანსური კრიზისი და იგეგმებოდა რეორგანიზაცია. ერთ-ერთ თანამშრომელს სამსახური უნდა დაეტოვებინა და მთავარ რედაქტორს, ბატონ გურამ ბათიაშვილს შევთავაზე, რომ მე წავიდოდი სამსახურიდან და არ გაეთავისუფლებინა, ანუ შემცირებაში არ მოყოლილიყო ის თანამშრომელი, რომელიც გაცილებით ადრე და დიდი ხნის განმავლობაში მუშაობდა ჟურნალში. ''თეატრსა და ცხოვრებაში'' პუბლიცისტიკის განყოფილებას ვხელმძღვანელობდი და ეს იყო ძალიან კარგი პერიოდი ჩემს ცხოვრებაში. იმ დროს ჟურნალი საკმაოდ საინტერესო და ნაყოფიერი იყო. მანამდე მას ''თეატრალური მოამბე'' ერქვა და ძველი სახელი სწორედ იმ დროს აღიდგინა. ''თეატრი და ცხოვრება'' თავის დროზე იოსებ იმედაშვილის დაარსებული იყო ქართულ ბეჭდურ მედიაში. მახსოვს, მივლინებით ვიყავი ბალტიისპირა ქვეყნებში, რომლებიც ახალი გამოსულნი იყვნენ საბჭოთა სივრციდან და მქონდა სამი ინტერვიუ სამი ქვეყნის - ლატვიის, ლიტვისა და ესტონეთის პრეზიდენტებთან, რომლებიც მაშინდელ ''თეატრსა და ცხოვრებაში'' დაიბეჭდა. ჩვენთვის ყველა კარი ღია იყო.
სამწუხაროდ, თანდათანობით, ბევრი ობიექტური და შეიძლება ითქვას, სუბიექტური მიზეზის გამო, ამ შემთხვევაში გურამ ბათიაშვილს არ ვგულისხმობ, არამედ მთელ თეატრის მიღვაწეთა კავშირს, ვერ მოხერხდა ამ ერთადერთი ჟურნალის იმ რანგში აყვანა, რომ ის მორგებოდა თა-ნამედროვე ბეჭდური გამოცემის სტანდარტებს.
- როგორც ვიცი, ეს ჟურნალი ორ თვეში ერთხელ გამოდის, ზოგჯერ ვერც ამ ინტენსივობით და მასში ძირითადად სტუდენტების რეცენზიები იბეჭდება...
- ფინანსური კრიზისებიდან გამომდინარე, ორ-სამ თვეში გამოდის და ძირითადად სტუდენტები წერენ, ან რამდენიმე ენთუზიასტი ჩემი კოლეგა. პრობლემა ისაა, რომ ჰონორარს ვერ იხდიან. თეატრმცოდნეობა პროფესიაა და არა ჰობი, ამიტომ შესაბამის ანაზღაურებას უნდა იღებდე. რეცენზიის წერა შრომაა. ანაზღაურების გარეშე წერა პროფესიის ერთგვარი შეურაცხყოფაა. ამ ჟურნალში პირველი კურსიდან ვიბეჭდებოდი და ჰონორარს ვიღებდი. რა თქმა უნდა, სტუდენტს საწყის ეტაპზე უხარია, სტიმულია, რომ პუბლიკაცია აქვს; ეს მისთვის ბიოგრაფიული მომენტი და ისტორიაა, მაგრამ ის უნდა იღებდეს შესაბამის ანაზღაურებას შრომაში. თითქმის ყველა ავტორი იკავებს თავს წერისგან, მეც არაერთი შემოთავაზება მქონდა ბატონი გურამისგან, მაგრამ ამ ასაკში და უკვე პროფესიონალს დრო მენანება. მრავალი წელია თეატრის მოღვაწეთა კავშირის წევრი არ ვარ, თავის დროზე შეგნებულად დავტოვე ის, რადგან არ მომწონდა, რომ რეფორმები არ ტარდებოდა. გული მტკივა, რომ ''თეატრი და ცხოვრება'' დღეს არ არის თანამედროვე - მარტივი სიტყვით რომ ვთქვათ.
წელიწად-ნახევრის, თუ ორი წლის წინ თეატრის მოღვაწეთა კავშირში იყო შეკრება ამ ჟურნალის პერსპექტივასთან დაკავშირებით, სადაც საკმაოდ მკვეთრად გამოვთქვი ჩემი მოსაზრება. ეს ბატონმა გურამმაც იცის და სხვებმაც, მე არასდროს არაფერი მაქვს დაფარული, ამიტომ რასაც ახლა ვამბობ, არ არის უცხო და არასაჯარო.
- ერთ-ერთი ჟურნალი, სადაც თეატრმცოდნეები ბეჭდავდნენ რეცენზიებს, ''თეატრი და ცხოვრება'' იყო, პრესა სპექტაკლის შესახებ ინფორმაციებს რეალურად მხოლოდ ნიუსის სახით გვაწვდის, ალბათ ეს არის იმის მიზეზი, რომ თეატრმცოდნეთა რიცხვი შემცირდა და სულ უფრო ცოტა ადამიანი ირჩევს ამ პროფესიას...
- დიახ, ეს ნამდვილად ასეა. პროფესიამ დაიწყო კვდომა და ეს აბსოლუტურად ლოგიკურია. მოგეხსენებათ, მრავალი წელია თეატრალურ უნივერსიტეტში ვმოღვაწეობ. სულ ვამბობდი და ახლაც ვიმეორებ, რომ პროფესიაში უნდა შეიცვალოს აღზრდისა და სწავლების სტრუქტურები. თქვენი და ნებისმიერი თქვენნაირი გამოცემის დაინტერესება უნდა მოხდეს ექსპერტ-შემფასებელი თეატრმცოდნეებით, რომ მათ შესთავაზონ მკითხველს ახალი მოდელი და სპექტაკლის შესახებ ინფორმაცია ადეკვატურ ენაზე მიაწოდონ. მსოფლიოს საუკეთესო და პოპულარულ მრავალპროფილიან პრესაში მოკლედ, სხარტად, ნახევარ გვერდზე, პროფესიულად წერენ. მაყურებელი ამას აუცილებლად კითხულობს და გადაწყვეტს, წავიდეს თუ არა სპექტაკლის სანახავად. ხშირ შემთხვევაში რეცენზია აქტუალურია სპექტაკლის გამოსვლამდე და არა მას შემდეგ, რადგან ეს არის ერთგვარი პიარი, ან ანტირეკლამა. რეცენზენტი მთელ მსოფლიოში თეატრის მონიტორინგია, ამიტომ ცდილობენ გაითვალისწინონ მისი აზრი და დადგან კარგი სპექტაკლები... აქედან გამომდინარე, სხვა ტიპის თეატრმცოდნეები არიან აღსაზრდელი და საჭიროა ზრუნვა პროფესიის მოდერნიზებაზე. დღევანდელი ახალგაზრდისთვის, რომელიც ჩეთისა და ესემესების ენაზეა გაზრდილი, შეუძლებელია იმ ენაზე ნაწერის კითხვა, რასაც მე მასწავლიდნენ და ერთ დროს მეც ვასწავლიდი...
დღეს ერთადერთი თეატრმცოდნეა პოპულარული ახალგაზრდა თაობიდან და ეს არის ნიკა წულუკიძე, და არა შემთხვევით. მას მიეცა არეალი და ის არა როგორც თეატრმცოდნე და კრიტიკოსი, არამედ ჟურნალისტიკის სფეროთი შეფარული და უფრო მარტივად გასაგები, ყველასთვის გასაგები ენით საუბრობს. შესაბამისად, თუ დღეს ნიკა ტელევიზიით, რადიოთი, ან თავის პროექტებში იტყვის, ეს სპექტაკლი კარგია თუ ცუდი, მაყურებლის ნდობა მის მიმართ უფრო მაღალი იქნება. თუმცა მე ვერ ვიტყვი, რომ ნიკა წულუკიძე ყველაზე კარგი კრიტიკოსია, მაპატიე, ბატონო ნიკოლოზ, მაგრამ სხვებიც არანაკლებ კარგები არიან, რომლებიც, სამწუხაროდ, არავინ იცის, მის თაობაშიც. მაგრამ ნიკამ მოახერხა ადაპტაცია და მოერგო იმ გარემოს, თავისი ნააზრევის გასავრცელებლად, რომელიც მას ჰქონდა შეთავაზებული...
სხვათა შორის, თავის დროზე თეატრალურ უნივერსიტეტში დავაარსე თეატრმცოდნე ჟურნალისტის მიმართულება. ვთვლიდი, რომ კრიტიკოსის თეატრალური ენა ჟურნალისტის მიერ უნდა ყოფილიყო ''თარგმნილი'' და მოსახლეობისათვის მიწოდებული პოპულარული პრესისა და მედიის საშუალებით.
- ბევრი განაწყენებული რეჟისორი და მსახიობი გვყავს, რომლებიც თავს არიდებენ ჟურნალისტთან ინტერვიუს, თუნდაც პროფესიულ თემებზე, იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ ინტერვიუერმა არ იცის, თუ სად და რომელ თეატრში მოღვაწეობს ესა თუ ის ადამიანი და ეს იწვევს რესპონდენტთა საყოველთაო აგრესიას ჟურნალისტების მიმართ...
- და ძირითადად სამართლიან აგრესიას, მაგრამ ბოლომდე ასე არ არის. როდესაც მე მირეკავს გამოცემა, არ დავასახელებ ჟურნალთა რიგს, მე უკვე უნდა ვიცოდე, მას აინტერესებს ჩემი ბავშვობა, თუ ჩემს გარდერობში რამდენი და რა ფერის საცვალი კიდია. შესაბამისად, ან ვაძლევ ინტერვიუს, ან - არა. თუ ვთვლი, რომ ეს ჩემი პიარისთვის ძალიან კარგია, კი, ბატონო, დაბეჭდეთ, ვთანხმდები და თვითრეკლამისთვის ჩემი ბავშვობის შესახებ ვიგონებ ათას სისულელეს, რაც არ ყოფილა. მაგრამ როდესაც ჩემთან მოდიან ჟურნალისტები, რომლებიც ვფიქრობ, რომ არ არიან ისეთი მედიასაშუალებებიდან, რომლებიც ასეთ თემებზე უნდა მესაუბრონ, და ეს მაინც ხდება, რა თქმა უნდა, ეს შეკითხვები მაღიზიანებს. მედიასივრცე კულტურის სფეროს ჟურნალისტთა ტოტალურ დეფიციტს განიცდის. როგორც წესი, სულ ისე იყო მიღებული, რომ თუ ჟურნალისტი პოლიტიკაში, ეკონომიკაში არ ვარგოდა, მას კულტურაზე ამუშავებდნენ.
- ამ დროს კულტურის სფეროში მომუშავე ჟურნალისტს უფრო ფართო განათლება სჭირდება, თუმცა საზოგადოების დიდი ნაწილი საპირისპიროს ფიქრობს...
- დიახ, კულტურაზე მუშაობა გაცილებით რთულია. ჟურნალისტიკის მიმართულებით მრავალი წელია ვასწავლი, პროფესორი და სახელმძღვანელოს ავტორი ვარ და კარგად ვიცი, რომ პოლიტიკის ჟურნალისტობა გაცილებით მარტივია, რადგან კითხვა, რომელიც უნდა დაუსვა პოლიტიკოსს, არის ძალიან პირდაპირი და მშრალი. პოლიტიკოსი სულ მზად არის სალაპარაკოდ, სულ რომ არაფერი ჰკითხო, მიუშვერ მიკროფონს და ის თავად გელაპარაკება. რაც შეეხება კულტურის მოღვაწეებს, მათ ყველაზე ნაკლებად მოსწონთ საუბარი. უნდა დააინტერესო, რომ გესაუბროს. კულტურის ჟურნალისტობა გულისხმობს, რომ ის კულტურის ყველა სფეროში უნდა იყო მეტ-ნაკლებად განსწავლული, სწორედ ამიტომ დავაარსეთ თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში ტელე-რადიოჟურნალისტიკის მიმართულება და მრავალი წელია ძირითადი აქცენტი გვაქვს, რომ გავზარდოთ კულტურის ჟურნალისტები და გვყავდეს პროფესიონალები ამ სფეროში.
რაც შეეხება ადამიანთა იმ ნაწილს, რომელსაც მიაჩნია, რომ პოლიტიკაზე მუშაობა უფრო რთულია, ვიდრე კულტურაზე, ასე იმიტომ ფიქრობენ, რომ მრავალი წელია ჩვენი საზოგადოება მძიმე მდგომარეობაშია. პოლიტიკოსი არის უფრო პრესტიჟული, ვიდრე ხელოვანი. ეს დრომ მოიტანა. პოლიტიკოსებს ჰქონდათ დიდი ძალაუფლება და მართავდნენ ყველა სფეროს. თუ ერთხანს პრესტიჟული იყო მწერალთან, მსახიობთან ნაცნობ-მეგობრობა, შემდგომში პოლიტიკოსთან დაახლოება იქცა პრესტიჟად, რადგან ის შენთვის იქნებოდა კეთილდღეობის გარანტი, სამსახურს გიშოვიდა, შენს შვილს დაეხმარებოდა და ა.შ... პოლიტიკურ ჟურნალისტიკაში მომუშავე ჟურნალისტებიც, ხშირ შემთხვევაში, ზევიდან უყურებდნენ კულტურის სფეროს კოლეგებს. ხდებოდა კატასტროფული შეცდომებიც. საბედნიეროდ, შალვა ნათელაშვილს სახეზე ყველა იცნობს, მაგრამ ხშირად ძალიან ცნობილი მსახიობისთვის უკითხავთ ვინაობა. ერთხელ ჟურნალისტმა გოჩა კაპანაძეს გვარ-სახელი ჰკითხა, მანაც უპასუხა ვასასი ვარ, ქიბროწაშვილიო. იმ ტელეკომპანიაში, სადაც ეს მასალა მიიტანეს, შემთხვევით გავიარე სამონტაჟოსთან და გოჩას ხმა მომესმა. მე რომ არა, გოჩას დაადებდნენ ტიტრს: ვასასი ქიბროწაშვილი.
- ახლახან მსგავსი შემთხვევა მოხდა ლელა ალიბეგაშვილის შემთხვევაშიც, სიუჟეტის ტიტრებში: მარია კალასი - მომღერალი - ასე მოიხსენიეს მსახიობი...
- დიახ, ასე მოხდა მარია კალასთან დაკავშირებითაც და მაშინაც, როცა ჟურნალისტი ელენე ახვლედიანის ტელეფონის ნომერს ეძებდა. ეს ყველაფერი ნამდვილი ამბავია, ის, რაც ჩემ ირგვლივ მომუშავე ადამიანებს წავასწარი. მე, მაგალითად, ალბათ იმ ჟურნალისტს, რომელმაც ლელა ალიბეგაშვილს მარია კალასს მიაწერდა, და ეს ნამდვილად არ არის მექანიკური შეცდო-მა, სამსახურში არ დავტოვებდი. შეიძლება ის აღარც მუშაობს, არ ვიცი.
- რამდენ ხანს გადიოდა ეთერში თქვენი გადაცემა ''ქიმერიონი''?
- მხოლოდ ერთი სეზონი. მომზადდა 38 გადაცემა, რომელიც ''საზოგადოებრივ მაუწყებელზე'' გადიოდა. გადაცემის დახურვას ობიექტური მიზეზი ჰქონდა და მათ შორის ეს ჩემ გამოც მოხდა, რადგან, როგორც ავტორმა, ვთქვი, რომ ამ 38 ადამიანთან საუბარი ჩემთვის საინტერესო იყო. მინდოდა, ისინი საზოგადოების წინაშე წარმომეჩინა. იმის გამო, რომ პროექტს არსებობა არ შეეწყვიტა, სხვაგვარად ვერ მოვიქცეოდი, სხვებთან საუბარი ჩემთვის უკვე უინტერესო იქნებოდა.
- ეს გასაგებია, მაგრამ დავიჯერო, საქართველოში მხოლოდ 38 ადამიანია, ვისთანაც საუბარი საინტერესოდ მიგაჩნიათ?
- იმ პერიოდში ასე იყო, რადგან მანამდე მქონდა სხვა პროექტიც - ''მთავარ როლში'', სადაც კიდევ ბევრ ადამიანთან მქონდა დიალოგი. ''ქიმერიონის'' დახურვას მეორე მიზეზიც ჰქონდა. მოგეხსენებათ, იმ დროს დამთავრდა რუსთაველის თეატრის ქვედა კაფე ''ქიმერიონის'' რემონტი, სადაც გადაცემებს ვწერდით და თეატრში რემონტის დასრულების შემდეგ გადაცემაც შეწყდა. ამ გადაცემის რეჟისორი გახლდათ სერგო ბუიღლიშვილი და ''ქიმერიონი'' იყო ერთ-ერთი თვალ-საჩინო მაგალითი იმისა, რამდენად მნიშვნელოვანია ტელევიზიაში ვიზუალი. 80 პროცენტი რეჟისორია და მხოლოდ 20 პროცენტია დამოკიდებული ავტორზე. რასაკვირველია, მირჩევნია შემოქმედებითი საქმე, გადაცემა ვაკეთო, ვიდრე ვიყო ჩინოვნიკი, ეს ნამდვილად არ მხიბლავს. სწორედ ეს იყო მიზეზი, რომ ბატონ გიორგი ბარათაშვილს მხოლოდ სამთვიანი მოლაპარაკების შემდეგ დავთანხმდი, გავმხდარიყავი მისი მოადგილე სამაუწყებლო დარგში. წელიწად-ნახევარია, რაც ეს ადგილი მიკავია და ვხელმძღვანელობ ძალიან ბევრ პროექტს, როგორც პირველ, ასევე მეორე არხებზე...

ანა კალანდაძე
ჟურნალი ''რეიტინგი''