მცირე ხნის წინ მოვიდა მთავრობა, რომელიც წინა სამს ლანძღავდა, მაგრამ ხომ უნდა გააცნობიერო, რისთვის მოდიხარ ხელისუფლებაში? ამხელა დასი თუ უკმაყოფილოა, რას აკეთებს კულტურის სამინისტრო? ფოცხიშვილების გვარი დიდი ხანია, ქართულ ცეკვას ემსახურება. ანსამბლ ''მეტეხს ზვიად გამსახურდიას დროს სახელმწიფომ დაფინანსება შეუწყვიტა და მას მერე საკუთარი თავის იმედად არიან. ამას წინათ კულტურის სამინისტროში გურამ ოდიშარიას მოადგილემ საინტერესო პარალელი მოუყვანა იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ უნდა შეინახოს საკუთარი თავი ხელოვანმა. ''ცეკვის აკადემიის სამხატვრო ხელმძღვანელ გელა ფოცხიშვილს ამ სფეროში არსებულ პრობლემებზე ვესაუბრეთ.

-

ახალი ხელისუფლების მოსვლის შემდეგ თქვენს სფეროში სასიკეთოდ რა შეიცვალა?
- თავიდანვე ვიტყვი, რომ ყველა მთავრობის მხარდამჭერი ვარ, რომელიც ხალხზე იზრუნებს. ეს ქვეყანა ჩვენ გვეკუთვნის და თანამდებობის პირები ხალხს უნდა ემსახურონ. პრინციპში, უკეთესობისკენ არაფერი შეცვლილა. შემიძლია, ისიც ვთქვა, რომ ცოტა უკეთესობა ამ კუთხით წინა ხელისუფლების დროს უფრო იყო. მგონია, რომ მთელი კულტურის სფერო კომუნისტური, ძველი, საბჭოური მმართველობისკენ წავიდა. არ ვიცი, სხვა როგორ ხედავს, მაგრამ ჩვენი ოჯახი 1962 წლიდან არის ამ სფეროში და ჩვენი საქმეები უფრო უარესობისკენ წავიდა. არა მგონია, რომ ჩვენი ანსამბლი ხელწამოსაკრავი იყოს. სახელმწიფომ თავად უნდა გამოთქვას ასეთი დასის დაფინანსების სურვილი, რომელიც დიდი ბრიტანეთის, გერმანიის ყველა ცენტრალურ თეატრში გამოვიდა. საქართველოში შოუბიზნესი არ არსებობს, მაგრამ განა იმიტომ, რომ პროდუქტი არ არის, უბრალოდ, ბაზარი არ გვიწყობს ხელს. გვაქვს ფილარმონიის დარბაზი, რომლის დაქირავება კოლოსალური თანხა ჯდება. რამდენი კონცერტი უნდა გამართოს დასმა საქართველოში, რომ მთელი წელი იარსებოს?
- დღეს რომელი ცეკვის ანსამბლები იღებენ დაფინანსებას სახელმწიფოსგან?
- ''სუხიშვილები, ''ერისიონი, ''რუსთავი, ასევე რეგიონებში არსებული რამდენიმე ანსამბლიც. ზემოთ ჩამოთვლილ ანსამბლებთან ერთად ჩვენც ვიყავით სახელმწიფო ანსამბლებს შორის, რომლებიც წლების განმავლობაში მართავდნენ კონცერტებს საზღვრებს გარეთ და დღესაც ასე გრძელდება. დანარჩენი დასები, რომლებიც სახელმწიფო დაფინანსებას იღებენ, ვერ სცდებიან გარკვეულ ჩარჩოებს, თუმცა ეს მათი მენეჯმენტის, მარკეტინგისა და შემოქმედების პრობლემაა. ჩვენნაირ ისტორიულ დასს კი ასე არ უნდა უჭირდეს.
- კულტურის სამინისტროდან ვის შეხვდით?
- ბატონ მირიან ოდიშარიას, ხან მირიანს ეძახიან, ხან გურამს. ღიმილით, სიცილით, ხარხარით მიგვიღო, ყველაფერი კარგად იქნებაო. გადაგვამისამართა თავის მოადგილე ალექსანდრე მარგიშვილთან. მან კი გვითხრა, ყველაფერი ფინანსებით იწყებაო. მოგვიყვანა ასეთი მაგალითი, რომ ფილმში ''ჯაზში მხოლოდ ქალიშვილები არიან თურმე ორკესტრი თავად ირჩენს თავს და გამოთქვა სურვილი, რომ საქართველოშიც ასე იყოს (იღიმის). სულ მიკვირდა, ასე რატომ არ ხდება ჩვენს ქვეყანაშიო. წარმოიდგინეთ, რა მაგალითი მოიყვანა, ჩვენ არ ვართ ამერიკაში, საქართველოში ვართ. ახალი სპექტაკლები გვაქვს მზად, მაგრამ ვერ ვაკეთებთ. თუკი თანხები არ გექნება, რომც გათვალო, ერთხელ წააგებ, ორჯერ, სახლს გაყიდი, კარს, ნაბადს და ქუჩაში დარჩები. ძალიან დიდ პატივს ვცემ თქვენს ღვაწლს, მაგრამ არაო, გვითხრა კულტურის მინისტრის მოადგილემ.
სულ იმას ვფიქრობდით, რომ რადგან საქართველოს უჭირდა, საკუთარი ძალებით უნდა გაგვეტანა თავი. ზვიად გამსახურდიას პერიოდიდან მოყოლებული, როცა დაფინანსება შეგვიწყვიტეს, გამოვიარეთ შევარდნაძის ეპოქა, როდესაც ხალხს ხელფასები არ ეძლეოდა და ჩვენ რა უნდა მოგვეთხოვა? სააკაშვილის დროს კი კეთდებოდა უფრო მეტი რამ, მაგრამ ცოტა სხვა მიმართულებით წავიდა კულტურის სფერო და სხვა პრიორიტეტები გამოიკვეთა. მცირე ხნის წინ მოვიდა მთავრობა, რომელიც წინა სამს ლანძღავდა, მაგრამ ხომ უნდა გააცნობიერო, რისთვის მოდიხარ ხელისუფლებაში? ამხელა დასი თუ უკმაყოფილოა, რას აკეთებს კულტურის სამინისტრო?
- ცნობილი გახდა, რომ რამდენიმე მილიონი წინა წელს კულტურის სამინისტრომ არ დახარჯა და დარჩა.
- ჩემთვისაც ცნობილია. ალბათ, იმას ამტკიცებენ, რომ წინა მთავრობამ ბევრი ხარჯა ტყუილად და ახლა ამათ ფული შემოინახეს. იმაზეც მინდა გავამახვილო ყურადღება, რომ ლობიზმი მაინც არსებობს. კიდევ ერთხელ ვამბობ, არ ვარ არავის დაფინანსების წინააღმდეგი, მაგრამ ანსამბლ ''ბასიანის უფროსი ''ქართული ოცნების აქტივისტია და ერთი წლის განმავლობაში 250-ათასიანი ბიუჯეტი მისცეს. საქართველოსთვის ძალიან ნორმალური დაფინანსებაა. მაგრამ ამ შემთხვევაში, ვფიქრობ, პოლიტიკური ნიშნით გამოარჩიეს, ე.ი. ვიღაცის აქტივისტი უნდა ვიყო? ჩემი ქვეყნის აქტივისტი ვარ მეც და მთელი ჩემი ოჯახიც. წლების განმავლობაში მსოფლიოს ქართულ ხელოვნებას ვაჩვენებთ. ყველა ანსამბლმა უნდა იაროს უცხოეთში და საქართველოს სახე წარმოაჩინოს. ვსვამ შეკითხვას, რატომ ჩვენ არა და რატომ სხვა?
- შესაძლოა, ვინმემ თქვას, რომ შენ მიერ ჩამოთვლილი ანსამბლები კი იღებენ დაფინანსებას, მაგრამ აქტიურობენ და კონცერტებსაც მართავენ.
- მივესალმები ამას და რასაკვირველია, გამართავენ კიდეც, მაგრამ საქართველოში ჩვენც გვაქვს კონცერტები. მიუხედავად ყველაფრისა, მთელი ქვეყნის მასშტაბით, ახალი პროგრამის 12 კონცერტი გავმართეთ. თუკი ეს ისეთი ინტენსივობით არ შუქდება, იმის ბრალია, რომ ამასაც გარკვეული თანხები სჭირდება.
ერთჯერადად შუქდება, მაგრამ ხალხს მალე ავიწყდება. ორი სეზონია, ახალი სპექტაკლები გამოვუშვით და რითი, არავინ კითხულობს. ვისაც აქვს დაფინანსება, ის, რა თქმა უნდა, გამოუშვებს სპექტაკლს. მოდი, შევხედოთ, მე როგორი დაფინანსება მაქვს და სხვებს - როგორი.
- ''რამიშვილები რომ გამოვიდა, ერთ-ერთმა კომპანიამ დაასპონსორა. კერძო სპონსორებს თქვენ არ ეძებთ?
- ჩვენც მოვძებნეთ და არიან ადამიანები, რომლებიც გარკვეულ შოუებს აფინანსებენ. გვაქვს სპექტაკლი ''ქართული ცეცხლი და მეორე, რომელიც ნეობალეტის ჟანრშია გაკეთებული და მსოფლიო ხალხთა ცეკვებს აერთიანებს. მას ''გზა ჰქვია და სხვათა შორის, უფრო ადრე გავაკეთეთ, ვიდრე ''რამიშვილები შეიქმნა. ამას კონკურენციის გამო არ ვამბობ. ქართული საზოგადოება ზოგჯერ არასწორად იგებს ხოლმე შენს ნათქვამს, თუკი დიდ ვინმეს ეხები, შენ ბოროტი ხარ. ამ კუთხით არ ვამბობ არაფერს, ჩვენი სპექტაკლის ბილეთებიც არ ღირდა იაფი, 30 ლარი, ანშლაგებით ჩაიარა ყველა კონცერტმა. ძალიან დიდი გამოხმაურება ჰქონდა ''გზას და მიგვაქვს გასტროლებზე უამრავ ქვეყანაში. ჩვენ გვყავს პროდიუსერები, რომლებიც საქართველოდან მხოლოდ ჩვენზე მუშაობენ და ამან ვერ ''მოგვკლა, თორემ ვერაფერს შევძლებდით. სპონსორობას რომ დავუბრუნდეთ, აქამდე მისასვლელად დასი უნდა გყავდეს, რომელმაც არ უნდა იფიქროს, როგორ იშოვოს სამარშრუტო ტაქსის ფული და შიმშილით არ მოკვდეს. 100 საავადმყოფოს აშენებაზე კი არ უნდა ეფიქრათ, თეატრები უნდა აეშენებინათ. აფთიაქებს მიაქვთ ყველაფერი. ამდენი წამალი არ დაგვჭირდებოდა, კულტურას მეტ ყურადღებას რომ ვაქცევდეთ. უნდა იყოს ბევრი თეატრი, ბალეტმაისტერი, დიდი კონკურენცია ჯანსაღ პირობებში. საქართველოში კი ამ ყველაფერს სახელმწიფო უნდა ედგას მხარში, წინააღმდეგ შემთხვევაში, დიდსა და გრანდიოზულს ვერაფერს გააკეთებ. ბორის ეიფმანი ჰყავდათ ჩამოყვანილი და ყველა გაიძახოდა, რა მაგარიაო. რუსეთში პუტინმა აუშენა თეატრი, შემდეგ ცეკვის აკადემია. რუსეთში არასახელმწიფო დასი არ არსებობს, რადგან ამ სფეროს ისე ვერ გამართავ. ამერიკის შეერთებულ შტატებში ცნობილ დასებს სახელმწიფოს დაფინანსება აქვთ, ნაწილობრივი მაინც, ასევე სხვა ქვეყნებშიც. ისე, სიმართლე რომ ვთქვათ, ან ''ერიოსიონის მსახიობებს რა ხელფასები აქვთ და ან ''სუხიშვილების. ეს დაცინვაა სახელმწიფოს მხრიდან. მსახიობი, რომელიც ამდენს შრომობს, 500-600 ლარზე არ უნდა მუშაობდეს. მაგრამ ეს მაინც რაღაც ფუძეა და სპონსორებს დანამატი შეაქვთ, ჩვენ კი ამის შესაძლებლობაც არ გვაქვს.
- ბოლო დროს სულ არის ლაპარაკი მიმბაძველობაზე. ''რამიშვილების პროექტი პლაგიატში დაადანაშაულეს. შენ რას ფიქრობ ამ თემაზე?
- ქართულ ცეკვაში არის პლაგიატის პრობლემა. პრობლემა არ არის, რომ ერთი მოძრაობა მეორეს დაემსგავსოს ისე, რომ კონკრეტული პროექტი ქორეოგრაფს არც ჰქონდეს ნანახი, მაგრამ პლაგიატში იგულისხმება, როდესაც ამა თუ იმ პროექტიდან ამოიღებ ფრაგმენტს ან კოსტიუმს და ხელუხლებლად ჩასვამ შენს პროგრამაში. თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ მაშინ, როცა მთელი საქართველო ერთსა და იმავეს ცეკვავს, ჩვენ განსხვავებულები ვართ მათგან. შედარებისთვის გეტყვით, რომ თუკი ''სუხიშვილები არის ''ადიდასი, დანარჩენი ყველა ''ადიბასები არიან. შეიძლება, რაღაც მოგწონდეს, მაგრამ იმას არ ნიშნავს, რომ ზუსტად ერთი ერთში გადავიღო. ახლა აიღებენ და ''რამიშვილებს მიჰბაძავენ, პირველ რიგში, სახელმწიფო ანსამბლები. მე, მაგალითად, მეთაკილება, რომ ვინმეს მივბაძო.
- ''რამიშვილები იყო მიბაძვა?
- სპექტაკლი მთლიანად არ მინახავს, ვნახე ფრაგმენტები. როგორც მე მივხვდი, პლაგიატისადმი მიძღვნილ ვიდეოში იმაზე გააკეთეს აქცენტი, როცა ''სუხიშვილებმა თქვეს, ამ პროექტს მსოფლიოში ანალოგი არ აქვსო. ასეთ ხმამაღალ განცხადებებს უნდა მოვერიდოთ. მაგალითად, ჩემთვის ეს პროექტი ახალი არ არის, შესაძლოა, ქართველი საზოგადოებისთვის იყოს ახალი. მე უამრავი ნეობალეტის ჟანრის სპექტაკლი და მსგავსი დადგმა მაქვს ნანახი. ეს, რასაკვირველია, არ არის პირველი შემთხვევა და შესაძლოა, ფრაგმენტებს არ ჰქონდეს ანალოგი, თორემ მთლიანობაში ანალოგი ნამდვილად აქვს. ეს არ არის შემეცნებითი სპექტაკლი, უფრო პლასტიკის წინ წამოწევაა. მეორე მხრივ, ''რამიშვილებში საინტერესო ისაა, რომ ქართული ემოცია, ელემენტებია, ტრიუკები, მუხლებზე დაცემა, ცერებზე სიარული და ა.შ. კლასიკური ნეობალეტი სულ სხვაა. თუ მასთან გავაიგივებთ, ბევრად დაბალი დონე იქნება, რადგან გაუწმენდელი, უხეში ქორეოგრაფიაა. თავის კონტექსტში, ჩარჩოში, ემოციაში კი, ვფიქრობ, ''რამიშვილებიკარგია.
- კონკურენცია, შიდაინტრიგები თქვენს სფეროში არის?
- როგორ არ არის. ყველა სფეროშია კონკურენცია და შიდა ინტრიგები. ჯანსაღი კონკურენცია უნდა იყოს. ყოველთვის უნდა ცდილობდე შემოქმედებითი რევანშის აღებას, მაგრამ მაყურებელიც უნდა იყოს მზად - ერთი კერპი არ უნდა ჰყავდეს. უნდა მოვიდეს, შენი სპექტაკლიც შეაფასოს, დაიწეროს კრიტიკული წერილები, თქვან, სად რა იყო კარგი.
- დღეს ვინ არის საზოგადოების კერპი?
- რასაკვირველია, ''სუხიშვილები. ეს ცუდი არ არის და ცუდი კონტექსტით ამას არ ვამბობ, მაგრამ საზოგადოება უფრო განვითარებული იქნება, როცა ბევრნაირს ნახავს. თვითონ ბალეტმაისტერებიც იქნებიან მობილიზებულები. იფიქრებენ, რომ საზოგადოებას ყველაფერს ''ვერ აჭმევენ. მაყურებელს თვალი კი არ უნდა დაახუჭვინო, უნდა აახელინო. პიედესტალზე შენ დგახარ და როგორც წაიყვან ხალხს, ისე წავა. ადრე თეატრი იდეოლოგიური მანქანა იყო, რატომ დახვრიტეს ამდენი ხელოვანი? იმიტომ რომ ანტიკომუნისტურ იდეოლოგიას ატარებდნენ. ახლა ამის საჭიროება არ არის, მაგრამ შემეცნების ფუნქცია დაგვრჩა. მაყურებელი კარგი ემოციით უნდა დამუხტო, რაღაცაზე უნდა აფიქრო. ხალხი ამ ყველაფერს სნობურად კი არ უნდა მიუდგეს, არამედ ყველაფრით უნდა დაინტერესდეს.

ნინო მურღულია
ჟურნალი ''რეიტინგი''