ჟანა კალატოზიანმა ჩვენთვის მენატურის რთული და დაძაბული სამუშაო გრაფიკის რამდენიმე დეტალი გაიხსენა...
- თბილისში დავიბადე და გავიზარდე. 11 წლამდე ვაკეში, ფალიაშვილის ქუჩაზე ვცხოვრობდი, მერე სოლოლაკში გადავედი და ბოლოს მთაწმინდაზე, სულხან-საბა ორბელიანის ბაღთან დავსახლდი. დედისერთა ვარ. მხოლოდ დედა მყავდა, რომელმაც წვალებით გამომზარდა. ერთხელ მოქანდაკე რუბენ ამიროვმა ქუჩაში დამინახა და აკადემიაში წამიყვანა. პირდაპირ უჩა ჯაფარიძესთან დამაყენა.
- მანამდე სწავლობდით სადმე ან მუშაობდით?
- სავაჭრო ტექნიკუმი დავამთავრე. მერე უკვე მენატურედ ვმუშაობდი. აკადემიაში რომ მივედი, ბევრი მენატურე იყო: რუსეთიდანაც, აქაურებიც.
- როგორი სამუშაო რეჟიმი გქონდათ? იქ რამდენი წელი იმუშავეთ?
- ძალიან რთული რეჟიმი მქონდა. იცით, როგორ მომბეზრდა?! წარმოიდგინეთ, 6 საათი ფეხზე უნდა იდგე, ხანაც გაუნძრევლად წევხარ. მთელი სხეული მტკიოდა. საერთოდ, ძალიან რთული სამუშაოა. არადა, რა მექნა, თუ ფული გინდა, უნდა იმუშაო. ზაფხულში ვისვენებდი, მაგრამ როცა სტუდენტებს შემოდგომაზე ლექციები ეწყებოდათ, ჩემი სამუშაოც იწყებოდა. ზამთარში ოთახები თბებოდა. თან რეფლექტორები იდგა. ახლაც თბება, მაგრამ ახლა იქ აღარ ვმუშაობ. 6 წელია, მუშაობას თავი დავანებე. 64-ის წლის ვარ. 30 წელი ვიმუშავე მენატურედ.
- თავიდან, როცა უჩა ჯაფარიძესთან მიხვედით, აუდიტორიის წინაშე ტანზე გახდისას კომპლექსი არ გქონდათ?
- კი. აუდიტორიაში რომ შევედი, უჩამ მითხრა, წადი ახლა, გაიხადე; წარმოიდგინე, რომ აბანოში ხარო. ბავშვები რომ დავინახე, შემრცხვა, აქედან გავიდნენ-მეთქი. რატომღაც მეგონა, სერიოზულ ხალხს უნდა ვეხატე და არა იმათ, ვინც ოთახში დამხვდა (იღიმის). არც ხალათი მქონდა მიტანილი და არც რამე ნაჭერი. გავიდნენ სტუდენტები და იქვე გავიხადე. უჩას ხმა მომესმა, აბა, აქ მოდი, გოგოო. მრცხვენია-მეთქი, ვუთხარი. ისევ დამიძახა, წარმოიდგინე, რომ საპონი და ''მაჩალკა'' გაქვს და აბანოში ხარო. როგორღაც გავიმართე. დამაყენა მაგიდაზე და შემაქო, - ასე იცოდა, თუ მენატურე მოეწონებოდა. ამასობაში, ვხედავ, კარი იღება და შემოდის ერთი ბიჭი, მეორე, მესამე... ვაიმე... უჩამ მითხრა, ნუ გრცხვენია, ესენი მხატვრები არიან, სხვანაირად არ გიყურებენო. ბავშვები რომ შემოვიდნენ, ჯერ მკერდზე და წინ ავიფარე ხელი, მაგრამ არ ვიცოდი, უკანალი როგორ დამემალა (იღიმის). მერე შევეჩვიე და აღარ მრცხვენოდა. ეგ კი არა, ჩემს ქმართან ძმაკაცები რომ მოვიდოდნენ სტუმრად, იმდენად მოხსნილი მქონდა სიშიშვლის კომპლექსი, რომ ლამის მათი თანდასწრებით გამომეცვალა ტანზე. ძალიან ბევრ პედაგოგთან ვმუშაობდი: კოკა იგნატოვთან, კორნელი სანაძესთან, მიტო ხახუტაშვილთან... პედაგოგებსა და ბავშვებს ძალიან მოვწონდი. მე ხუმრობაც ვიცი და მხიარულიც ვარ.
- მეუღლე რა პროფესიის იყო?
- იატაკს აგებდა და ხისგან ლამაზ ფორმებს ქმნიდა. როცა დავოჯახდი, უკვე მენატურედ ვმუშაობდი. ჩემს ქმარს ჩემი კარგად ესმოდა. ზოგმა რომ იცის პრეტენზიები, ყვირილი, აურზაური, ის ასე არ იყო. მან იცოდა, რომ ეს ხელოვნებაა და ძალიან უყვარდა. არ ეჭვიანობდა. ამბობდა, მე შენი მჯერა, სადაც გინდა წადი და როცა გინდა მოდიო. ქმარი რამდენიმე წლის წინ გარდაიცვალა. 30 წელი ვიყავით ერთად.
- შვილები გყავდათ?
- არა. ჩემს მეუღლეს პირველ ცოლთან ჰყავდა 2 ბიჭი, მე კი ბავშვი არ მეღირსა.
- სტუდენტებს თქვენი პორტრეტი ან მცირე ჩანახატი თუ უჩუქებიათ თქვენთვის?
- იცი, რა ''ჟმოტები'' არიან?! ერთხელ ვთხოვე, ნატურმორტი დამიხატეთ-მეთქი, მპირდებოდნენ, მპირდებოდნენ, მაგრამ... რამდენიმე პორტრეტი მქონდა, მაგრამ მერე დამეკარგა. ერთი ბიჭი იყო სოფლიდან, ვარდენა ერქვა. გვარი არ მახსოვს. უჩა ჯაფარიძესთან სწავლობდა. ძალიან ნიჭიერი იყო. რამდენჯერ ყოფილა, რომ სახლში წამოსვლა მნდომებია, მაგრამ იმ ბიჭს თავად ვთავაზობდი დარჩენას, რომ ეტიუდები ეხატა. მსიამოვნებდა, ისე კარგად ხატავდა. მან ჩემი რამდენიმე ეტიუდი დახატა და მაჩუქა, მაგრამ ისინიც დავკარგე. კიდევ ერთი გოგონა იყო, ალიონა თვაური, მასთან სახლშიც მივდიოდი და მხატავდა. ჩემზე უმცროსი იყო, ვმეგობრობდით, ჩემს დაბადების დღეებზეც მოდიოდა.
აკადემიაში ბევრი მენატურე იყო, მაგრამ მე ხშირად მეძახდნენ. არ ვამაყობ, მაგრამ ჟანა პირველი არისო, - ასე ამბობდნენ. მხატვრები შინაც მიწვევდნენ და თავიანთ სახელოსნოებში მხატავდნენ. იცით, კერძოდ რომ ვმუშაობდი, ამ გზით რამდენ ფულს ვაკეთებდი? აკადემიაში საათების მიხედვით იყო ანაზღაურება. თუ ორი კურსი მხატავდა, მაშინ ორის თანხას ვიწერდი და არა ერთს. კერძოდ რომ დავდიოდი და მხატავდნენ, უფრო მეტს ვაკეთებდი. ზაფხულისთვის 2 ათას მანეთამდე მრჩებოდა.
- იმ დროისთვის საკმაოდ დიდი თანხაა... მენატურეებისთვის არის თუ არა განსაზღვრული ასაკი?
- არა. მე რომ აკადემიაში დავიწყე მუშაობა, იქ ერთი ასი წლის ქალი იყო, რომლის პორტრეტსაც ხატავდნენ. ძალიან კარგი სახე ჰქონდა და ყველა გიჟდებოდა მასთან მუშაობაზე.
- მენატურე უნდა ყოფილიყო გამხდარი, რამე კონკრეტული წონის თუ მნიშვნელობა არ ჰქონდა?
- გამხდარი არა, ფორმებიანი ქალი უფრო მოსწონთ. მკერდი, საჯდომი, პატარა მუცელი უნდა ეტყობოდეს. რენესანსის ეპოქის მხატვრები სულ ასეთ ქალებს არ ხატავდნენ?!
- ჰო, მაგრამ, მერე ხომ შეიცვალა ქალის პროპორციებისადმი დამოკიდებულება...
- მერე, რა?! მაინც. სახატავად ცოტა ზედმეტი წონაა საჭირო. მე 95 კილო ვიყავი. ჟანა, საინტერესოდ დასახატი ხარ, ადვილი და კარგიო - მეუბნებოდნენ. თმა ქერად მქონდა შეღებილი. ვფიქრობ, მიხდებოდა. ახლა აღარაფერი მიხდება, თორემ...
- მიუხედავად რთული სამუშაო რეჟიმისა, გენატრებათ ის დრო?
- კი, როგორ არ მენატრება. თან მაშინ ახალგაზრდა ვიყავი და ღონეც მქონდა, ახლა პენსიაზე ვარ. მენატრება, მენატრება და თან მომბეზრდა კიდეც (იღიმის).
ანა კალანდაძე
ჟურნალი ''რეიტინგი''
